na lata 2001-2015 dla zrównoważonego rozwoju kraju
część dwudziesta siódma
7.3.3 Współpraca rządowo - samorządowa
W sektorze transportu po wprowadzeniu reformy administracyjnej na szczeblu gmin, powiatów i województw zadania zostały podzielone stosownie do ustrojowej roli rządu i samorządów, w myśl zasad pomocniczości i decentralizacji. W myśl tych zasad rolą rządu - obok zarządzania poszczególnymi ogólnokrajowymi systemami transportowymi, jest prowadzenie ogólnej polityki i dostarczanie instrumentów jej wdrażania, a także dostarczanie stosownych instrumentów dla realizacji polityki regionalnej państwa oraz instrumentów właściwych dla realizacji samodzielnej polityki gmin, powiatów i województw.
Z kolei właściwością gmin i województw jest planowanie społeczno - gospodarcze oraz przestrzenne, które bezpośrednio rzutują na warunki funkcjonowania systemów transportu zarówno w skali lokalnej czy regionalnej, jak i na funkcjonowanie systemów krajowych, które muszą ten czynnik władczy stosownie uwzględniać (przy zastrzeżeniu pewnych prerogatyw administracji centralnych w zakresie wymuszenia wprowadzania elementów ogólnokrajowych na szczeblu regionalnym i lokalnym).
Nie zmienia to potrzeby szerokiej współpracy rządowo - samorządowej na szczeblach operacyjnych dla osiągania celów polityki właściwej dla poszczególnych szczebli władzy. Głównymi czynnikami tej współpracy są:
- wybór przedsięwzięć pod kątem synergii efektów pomiędzy poszczególnymi poziomami administracji,
- dostęp poprzez samorządy do społecznej bazy podejmowania decyzji,
- starannie prowadzone procedury planowania z uwzględnieniem publicznego dostępu do informacji,
- koordynacja działań w czasie i przestrzeni,
- wiodąca rola samorządu województwa wobec innych partnerów samorządowych.
W szczególności formy współpracy mogą dotyczyć takich działań, jak: (i) założenia i diagnozy, (ii) uwarunkowania i prognozy, (iii) cele ogólne i szczegółowe, (iv) synteza, czyli ustalenia kierunkowe, instrumentarium wdrożeniowe, zarys programu realizacyjnego.
Z punktu widzenia resortu transportu praktyka rozwija następującą sekwencję współpracy:
- resort prezentuje i konsultuje politykę transportową w jej szerokim ujęciu,
- badane są powiązania na stykach kraj - regiony - społeczności lokalne,
- następują uzgodnienia specyfiki regionów oraz ograniczeń i szans rozwojowych,
- na tle tych uwarunkowań - następuje ustalenie celów ogólnych i szczegółowych,
- synteza wyników - prowadzone jest testowanie rozwiązań pod kątem uwarunkowań i stopnia spełnienia celów,
- prezentacje końcowe i konsultacje wyników.
Taka sekwencja pozwala na lepsze dostosowanie założeń polityki i mechanizmów ich wdrażania na wszystkich zainteresowanych poziomach.
Podstawową formą współpracy rządowo - samorządowej są kontrakty wojewódzkie, realizowane na podstawie ustawy o wspieraniu rozwoju regionalnego. Inne formy, przewidywane przez prawo, to porozumienia i umowy dla realizacji wspólnych przedsięwzięć.
7.4 Instrumenty wdrażania polityki
Instrumenty polityczne to opracowywanie (wraz z konsultacjami społecznymi, politycznymi i środowiskowymi) i przyjmowanie przez uprawnione organy i gremia dokumentów o charakterze polityk cząstkowych, programów i planów. Część z tych dokumentów jest wymagana przepisami prawa (koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju, ustalenie sieci autostrad i dróg ekspresowych, ustalenie sieci linii kolejowych znaczenia państwowego, przyjęcie programu rozwoju sieci lotnisk międzynarodowych i znaczenia regionalnego), inne mogą być przyjmowane w ramach ogólnych uprawnień Rady Ministrów i poszczególnych ministrów.
Instrumenty prawne to przede wszystkim dokonywanie stopniowych, konsekwentnych zmian w ustawodawstwie, w tym także w ramach dostosowania prawa polskiego do integracji z Unią Europejską. Przede wszystkim jednak tym instrumentem jest wydawanie i wdrażanie (z kontrolą) wielu przepisów wykonawczych o charakterze administracyjnym, w tym - regulacji rynku, standardów technicznych i funkcjonalnych, dokonywania konkretnych wyborów strategicznych kierunków rozwoju poszczególnych gałęzi transportu.
Instrumenty finansowe i ekonomiczne obejmują rozwiązania prawne i organizacyjne z zakresu budżetowania, zarządzania finansami (w tym - długiem), przyciągania kapitału niepublicznego oraz polityki fiskalnej. Polityka transportowa państwa wyraża się w doborze tych rozwiązań dla umożliwienia dostępu do środków dla przedsięwzięć priorytetowych, w tym - restrukturyzacji poszczególnych gałęzi transportu oraz realizacji inwestycji. Dysponowanie instrumentami finansowymi jest pochodną zadań administracji publicznej, związanej z sektorem transportu, ale równocześnie jest ono uzależnione od polityki budżetowej - zarówno na poziomie centralnym, jak i w poszczególnych jednostkach samorządu terytorialnego.
Instrumenty nadzoru i kontroli wynikają z uprawnień organów administracji jako czynników kontroli oraz podmiotów właścicielskich różnych jednostek organizacyjnych (ten aspekt omówiono w rozdz. 7.4.).
Najważniejszymi przesądzeniami prawnymi i politycznymi, jakie w zakresie wdrażania polityki transportowej będą podjęte, są:
- W dziedzinie drogownictwa:
- ustalenie sieci autostrad i dróg ekspresowych, z wyróżnieniem sieci dróg płatnych,
- wydanie przepisów techniczno - budowlanych, które obok aktualizacji przepisów z zakresu budowy, uregulują także warunki utrzymania dróg i mostów,
- przyjęcie wieloletniego programu rozwoju dróg krajowych, w tym - aktualizacja Programu Budowy Autostrad,
- doskonalenie systemu zarządzania drogami publicznymi dla podniesienia efektywności i standardu utrzymania i inwestowania,
- W dziedzinie transportu samochodowego i ruchu drogowego:
- wdrożenie nowego systemu regulacji rynku przewozów samochodowych,
- wdrożenie zmian w prawie o ruchu drogowym dla dostosowania do wymogów bezpieczeństwa obrotu pojazdami, szczelności systemu rejestracji pojazdów i wydawania praw jazdy,
- rozwój działalności rad bezpieczeństwa ruchu drogowego (na poziomie centralnym i wojewódzkim) dla podniesienia poziomu bezpieczeństwa na drogach,
- wdrożenie "Programu Poprawy Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego w Polsce" GAMBIT 2000.
- W dziedzinie kolejnictwa:
- wdrożenie nowych zasad regulacji ruchu kolejowego, zmierzające stopniowo do uwolnienia przewozów i prywatyzacji przewozów kolejowych,
- przyjęcie wieloletniego programu rozwoju linii kolejowych znaczenia państwowego,
- wdrożenie zasad regulacji regionalnych przewozów kolejowych w oparciu o otwarte, rynkowe metody kontraktowania przewoźników.
- W dziedzinie lotnictwa cywilnego:
- przyjęcie programu rozwoju sieci lotnisk międzynarodowych,
- wdrożenie nowych zasad działalności gospodarczej oraz nadzoru i kontroli lotnictwa (w ramach nowego prawa lotniczego),
- przyjęcie wieloletniego programu rozwoju lotnictwa.
- W dziedzinie transportu morskiego:
- wdrożenie nowego modelu zarządzania portami morskimi,
- przyjęcie wieloletniego programu rozwoju portów morskich.
- W dziedzinie transportu wodnego śródlądowego:
- współudział w realizacji komponentu transportowego w ramach "Programu dla Odry 2006",
- włączenie głównych dróg wodnych śródlądowych w Polsce do sieci europejskich dróg wodnych o znaczeniu międzynarodowym (przystąpienie do konwencji AGN),
- wdrożenie programu modernizacji floty śródlądowej przy wykorzystaniu Funduszu Dróg Śródlądowych i Funduszu Rezerwowego, które zostaną utworzone w ramach integracji europejskiej.
- W dziedzinie komunikacji publicznej (transportu zbiorowego):
- dokończenie prac nad ustawą o publicznym transporcie zbiorowym,
- przyjęcie wieloletniego programu rozwoju transportu zbiorowego, ze szczególnym uwzględnieniem transportu szynowego.
- W dziedzinie systemów transportowych obszarów metropolitalnych:
- we współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego - przygotowanie koncepcji programowych rozwoju systemów transportowych obszarów metropolitalnych,
- przyjęcie wieloletniego programu rozwoju systemów metropolitalnych, jako programu wspólnego z zainteresowanymi jednostkami samorządu terytorialnego.
Na podstawie materiałów Ministerstwa Infrastruktury - M.L.
|