Biuro Polityki Personalnej przesyła wyjaśnienia Ministra Pracy i Polityki Społecznej dotyczące zasad stosowania rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 maja 2000 r. w sprawie ustalenia świadczeń przedemerytalnych dla osób zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładu pracy z przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" objętego programem restrukturyzacji Polskich Kolei Państwowych (Dz. U. Nr 40, poz. 464) i ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128 z późn. zm.)

W nawiązaniu do problemów dotyczących zasad stosowania rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 maja 2000 roku w sprawie ustalenia świadczeń przedemerytalnych dla osób zwolnionych z przyczyn dotyczących zakłady pracy z przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" (Dz. U. Nr 40, poz. 464) i ustawy z dnia 14 grudnia 1994 roku o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128 z późn. zm.) przedstawionych w pismach Polskich Kolei Państwowych z dnia 08.01.2001 r. znak: AAZe 070-1/2001 z dnia 18.01.2001 r., znak: AAZc 070-3/2001-02-09 uprzejmie wyjaśniam co następuje:

1. W kwestii odmów niektórych urzędów pracy przyznawania uprawnienia do świadczeń przedemerytalnych na podstawie w/w rozporządzenia osobom, z którymi stosunek pracy został rozwiązany w trybie porozumienia stron wyjaśniam co następuje:

Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 ust. 1 pkt. 20 a ustawy o zatrudnieniu i o przeciwdziałaniu bezrobociu przez "przyczyny dotyczące zakładu pracy" rozumieć należy "rozwiązanie stosunku pracy (stosunku służbowego) z powodu ogłoszenia upadłości pracodawcy, jego likwidacji lub likwidacji stanowiska pracy z przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych albo technologicznych, a także wygaśnięcie stosunku pracy (stosunku służbowego) z powodu śmierci pracodawcy lub gdy przepisy ustawy przewidują wygaśnięcie stosunku pracy w przypadku przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę i nie zaproponowanie przez tego pracodawcę nowych warunków pracy i płacy".

Art. 11 ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr, poz. 19 z późn. zm.) dopuszcza możliwość stosowania odpowiednio przepisów ustawy w razie rozwiązania stosunku pracy z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1 i 2 na mocy porozumienia stron. Jeżeli zatem rozwiązanie stosunku pracy na mocy porozumienia stron następuje z przyczyn zakładu pracy (określonych w art. 1 i 2) powodujących zmniejszenie zatrudnienia, to należy przyjąć ze osoby zwolnione z tych przyczyn spełniają warunek rozwiązania stosunku pracy z "przyczyn dotyczących zakładu pracy" pomimo rozwiązania stosunku pracy w trybie porozumienia stron.

Zapis w/w rozporządzenia: "które do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy przez przedsiębiorstwo państwowe "Polskie Koleje Państwowe", obejmuje zatem rozwiązanie stosunku pracy na mocy porozumienia stron, do którego dochodzi z inicjatywy pracodawcy. Przepis ten nie odnosi się bowiem do samego wypowiedzenia stosunku pracy przez "PKP", lecz do jego ustania, co w świetle przepisów kodeksu pracy może nastąpić zarówno w drodze wypowiedzenia dokonanego przez "PKP", a także w drodze porozumienia stron ? z inicjatywy "PKP".

Faktem natomiast jest, że treść świadectwa pracy opracowana zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. Nr 2, poz. 14) nie daje możliwości ustalenia, z czyjej inicjatywy dochodzi do rozwiązania umowy, gdy następuje to na mocy porozumienia stron. Zatem osoby, które ubiegałyby się o świadczenie objęte przedmiotowym rozporządzeniem musiałyby udowodnić innymi środkami niż świadectwo pracy, że do rozwiązania stosunku pracy na mocy porozumienia stron doszło z inicjatywy pracodawcy.

Wg opinii Departamentu Prawnego Krajowego Urzędu Pracy w tym stanie prawnym decyzje powiatowych urzędów pracy odmawiające przyznania świadczeń przedemerytalnych z powodu formy rozwiązania stosunku pracy z pracownikami PP PKP w wyniku ograniczenia zatrudnienia, powinny być weryfikowane w toku instancji.

2. W kwestii odmów rejestracji osób ubiegających się o przyznawanie świadczeń przedemerytalnych na mocy w/w rozporządzenia ? osobom, które zgłosiły się do powiatowych urzędów pracy po dniu 31 grudnia 2000 r. stwierdzam, iż w obowiązującym stanie prawnym brak jest podstaw do skutecznej odmowy zarejestrowania w powiatowym urzędzie pracy osoby pozostającej bez pracy.

Nie ma również podstawy do odmów przyznawania w/w osobom uprawnień do świadczeń przedemerytalnych ? pomimo utraty, z dniem 1 stycznia 2001 r. mocy obowiązującej ustawy 9 w art. 37k ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, zawierającego delegację dla Rady Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia korzystniejszych zasad nabywania uprawnień do świadczeń przedemerytalnych dla osób zwalnianych z przyczyn dotyczących zakładu pracy, z podmiotów i sektorów gospodarki narodowej objętych programami restrukturyzacji przyjętymi przez Radę Ministrów. Uprawnienia wynikające z tych rozporządzeń ? jednakże z zastrzeżeniem, że wszystkie określone w tych przepisach warunki zostały przez osoby objęte programem spełnione w nieprzekraczalnym terminie do 31 grudnia 2000 r. ? przysługują nadal tak długo, dokąd osoby ubiegające się o świadczenia przedemerytalne spełniają warunki wymagane do uzyskania statusu bezrobotnego i prawa do zasiłku.

Fakt, iż rozporządzenie Rady Ministrów utraciło moc z dniem 1 stycznia 2001r. nie może stanowić powodu do nieprzyznania uprawnienia do świadczenia przedemerytalnego, również w stosunku do osób, z którymi rozwiązanie stosunku pracy z PKP nastąpiło z dniem 31.12.2000 r. była bowiem to data graniczna, do której włącznie zwalniane osoby winny spełnić wymogi określone w rozporządzeniu.

Krajowy Urząd Pracy przekazał powyższe stanowisko w pismach: z dnia 04.01.2001 r. znak: OP-022/11,24,25/1/SS/2001 oraz z dnia 11.01.2001 r. znak: OP ?022/126/SS/2001 adresowanych do Starostów, Prezydentów Miast na Prawach Powiatu, marszałków Województw, Wojewodów.

3. W kwestii przyznawania przez niektóre powiatowe urzędy pracy uprawnienia do zasiłków przedemerytalnych od dnia 1 lipca 2001 r. osobom zwolnionym z PKP z końcem 2000 r., które zgodnie z art. 48 i 49 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" (Dz. U. Nr 84, poz. 948) otrzymały jednorazowe odprawy pieniężne ? wyjaśniam, że uprawnienie do zasiłku przedemerytalnego przysługuje od następnego dnia po dniu zarejestrowania się uprawnionej osoby w powiatowym urzędzie pracy albo od następnego dnia po dniu złożenia wniosku i dokumentów niezbędnych do ustalenia tych uprawnień.

Wypłacanie jednorazowej odprawy pieniężnej ? zgodnie z art. 37 ust 2 oraz art. 27 ust. 1 pkt. 5 oraz ust. 2 pkt. 4 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu ? stanowi podstawę do zastosowania "karencji" w uprawnieniu do zasiłku i świadczenia przedemerytalnego tylko w odniesieniu do pracowników górnictwa. Nie może być stosowany przez analogię do pracowników zwalnianych z PKP.

W przypadku natomiast, gdyby przyczyna zastosowania "karencji" uprawnień do zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego było otrzymanie przez byłego pracownika PKP odszkodowania za skrócenie okresu wypowiedzenia umowy o pracę ? zastosowanie owej "karencji" jest zgodne z art. 37 I ust. 2 oraz art. 27 ust 1 pkt. 6 oraz ust. 2 pkt. 4 w/w ustawy. Począwszy od dnia 1 stycznia 2001 r. w związku ze zmianą zapisu pkt. 6 w art. 27 ust. 1 w/w ustawy "karencja" jest stosowana do każdej liczby miesięcy, za która zostało wypłacone odszkodowanie, w tym do odszkodowania wypłacanego na podstawie postanowień Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla pracowników przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe".

4. W kwestii odmów zaliczania, przez niektóre powiatowe urzędu pracy, do okresu 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach, okresów m.in. pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego - wyjaśniam, że zgodnie z art. 37j ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 1997 r. Nr. 25, poz. 128 z późn. zm.) zasiłek przedemerytalny do uzyskania statusu bezrobotnego i prawa do zasiłku oraz posiadającej okres uprawniający do emerytury jeżeli:

• posiada okres uprawniający do zasiłku wynoszący 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn, lub,
  
  

• posiada okres uprawniający do zasiłku wynoszący 25 lat dla kobiet i 30 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat wykonywania prac uznanych w przepisach emerytalnych za zatrudnienie w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Z przepisów z art. 43 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 z późn. zm.) wynika, że za okresy zatrudnienia na kolei, które są zaliczane do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach, uważa się okresy pozostawania w stosunku pracy w kolejowych jednostkach organizacyjnych, w czasie których pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy.

W świetle przepisów emerytalnych, przy ustalaniu okresu zatrudnienia na kolei uwzględnia się także okresy równorzędne, wymienione w art. 44 oraz okresy zaliczane i traktowane na równi z okresami zatrudnienia na kolei, wymienione w art. 45 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Piotr Kołodziejczyk